아시아의 역사

고대 인도 역사의 출처

인도는 세계에서 가장 오래되고 위대한 국가 중 하나입니다. 역사적 자료의 관점에서 역사가들은 고대 인도 역사를 세 부분으로 나누었습니다. 문자 자료가 없는 시대, 인간 생활이 상대적으로 미개한 시대, '선사시대 '라고 합니다. 역사가들은 그 기간을 '역사적 기간'이라고 불렀습니다. 서면 수단을 사용할 수 있고 인간이 문명화되었습니다. 고대 인도에도 글을 썼다는 증거는 있지만 확인되지 않았거나 난해한 문자가 아직 읽혀지지 않은 시기가 있었습니다. 이 기간을 'Proto라고 합니다. 역사 '라고 하더군요. Harappan 문화와 Vedic 문화는 'Proto History'에만 포함됩니다. 따라서 하라파 문화 이전의 인도 역사는 '선사시대 ’ 그리고 기원전 600년경. '역사 이후의 역사 '라고 합니다.

역사가는 과학자처럼 이용 가능한 역사적 자료를 연구하고 검토하여 과거에 대한 현실적인 그림을 제시하려고 노력합니다. 고대 인도 역사 연구를 위한 순수한 역사적 자료는 다른 나라에 비해 매우 적습니다. 인도에는 그리스의 헤로도토스나 로마의 리비우스와 같은 역사가가 없었기 때문에 서구 신비주의자들은 고대 인도인의 역사 개념이 올바르지 않기 때문에 인도 사람들의 삶을 제시하는 역사가 전혀 부족하다는 주장을 퍼뜨렸다. . 의심할 바 없이 고대 인도인들의 역사 개념은 현대 역사가들의 역사 개념과 달랐다. 현대 역사가들은 사건의 인과관계를 확립하려고 노력하는 반면, 인도 역사가들은 일반인이 교육을 받을 수 있는 사건들만 기술해 왔습니다. 마하바라타에서 인디언의 역사적 개념을 조명하면서 '달마, 아르타, 카마, 목샤에 대한 교육을 얻을 수 있는 고대의 흥미로운 이야기를 '이티하사'라고 한다'고 합니다. 이것이 바로 고대 인도의 역사가 덜 정치적이고 더 문화적인 이유입니다. 종교는 인도 사회 형성에 중요한 역할을 했지만 인도에는 많은 운동, 제도 및 이념을 낳은 사회적, 경제적, 정치적 요인도 많았습니다. 고대 인도 역사의 출처는 주로 두 부분으로 나눌 수 있습니다. 1. 문학 출처 2. 고고학 출처.

문학 출처

문학 출처는 문학 텍스트에서 얻은 역사적 사실을 검토합니다. 브라만교와 불교-자이나교 문헌을 보면 고대 인도인들이 충분한 양의 역사적 지식을 갖고 있었음이 분명합니다. Kalhan은 Rajatarangini에서 '가치 있고 칭찬할 만한 역사가는 과거 사건에 대한 설명이 판사처럼 열정, 편견, 편애에서 자유로운 사람'이라고 썼습니다. 글쓰기에 사용되는 인도의 고대 문학 텍스트는 고대 인도 역사에 대한 풍부한 지식을 제공합니다. 이러한 문학 출처는 (a) 종교 문학, (b) 외계 문학, (c) 외국인 여행자에 대한 설명의 세 부분으로 나눌 수 있습니다.

(a) 종교 문학

종교 문학은 1. 브라만 문학, 2. 불교 문학, 3. 자이나교 문학의 세 가지 분류로 나눌 수 있습니다.

브라민 문학

브라만 문학은 고대 인도 역사에 대한 주요 정보원입니다. 인도의 초기 문학은 주로 종교와 관련되어 있지만, 고대 인도의 문명과 문화를 조명하는 브라만교 문헌도 많이 있습니다. Vedas, Brahmanas, Upanishads, 서사시, Puranas, Smritis 등은 브라만 문학에 속합니다. 그들은 다음과 같습니다-

베다: 리그베다(Rigveda)는 브라민 문학에서 가장 오래되고 중요한 텍스트입니다. 이 책은 고대 아리아인의 종교적, 사회적, 경제적 생활에 대해 더 많은 것을 조명하고, 정치적인 생활에 대해서는 상대적으로 덜 조명합니다.

Yajurveda, Samaveda 및 Atharvaveda Samhitas는 후기 베다 시대(기원전 약 1000-600년)의 아리아인에 관한 지식을 얻는 데 사용됩니다. Atharvaveda에는 Aryan-non-Aryan 문화의 혼합에 대한 표시가 있습니다. Vedic 전통은 Vedas를 Apaurusheya, 즉 신성한 것으로 간주하며, 편집자는 Krishna Dvaipayana로 간주됩니다. Vedas는 아리아인의 확산, 상호 전쟁, 비아리아인, 노예 및 다코이트와의 끊임없는 투쟁, 그리고 그들의 사회, 종교 및 경제 조직에 대한 정보를 제공합니다.

브라민 텍스트: 베다 찬송가와 삼히타의 산문 주석을 브라민이라 부른다. 모든 Vedas에는 별도의 브라만 텍스트가 있습니다. 이 브라민 문헌은 후기 베다 아리아인의 범위와 그들의 종교적 신념에 대한 지식을 제공합니다. Aitareya, Shatapatha, Panchvish, Taittriya 등은 고대 브라만들 사이에서 특히 중요합니다. Aitareya Brahmin은 대관식과 기름부음받은 Nripatis의 이름에 대한 정보를 제공하고, Shatapatha Brahmin은 Gandhara, Shalya, Kekaya, Kuru, Panchala, Kosala 및 Videha에 관한 중요한 정보를 제공합니다.

정렬: Aryanas(숲)에 거주하는 산냐시의 지도를 위해 작성된 Aryans는 영혼, 죽음, 삶 등과 같은 철학적이고 신비로운 주제를 설명합니다. Atharvaveda를 제외하고 나머지 세 가지는 Vedas의 Aranyakas입니다(Rigveda, Yajurveda 및 사마베다). Aranyaka 중에서는 Aitareya Aranyaka, Shankhayan Aranyaka, Brihadaranyaka, Maitrayani Upanishad Aranyaka 및 Tavalakar Aranyaka(Jamini Upanishad Brahmin)가 두드러집니다. Aitareya와 Shankhayana는 Rigveda, Brihadaranyaka는 Shukla Yajurveda, Maitrayani Upanishad Aranyaka는 Krishna Yajurveda, Tavalkar Aranyaka는 Samaveda와 관련이 있습니다. Taittiriya Aranyaka에서는 Kuru, Panchala, Kashi, Videha 등과 같은 Mahajanapadas에 대한 언급이 발견됩니다.

우파니샤드: 우파니샤드는 또한 후기 베다 시대의 작품이기도 합니다. 우파니샤드는 총 108개라고 하는데, Ish, Ken, Katha, Mandukya, Taittiriya, Aitareya, Chandogya, Shvetasvatara, Brihadaranyaka, Kaushitaki, Mundaka, Prashana, Maitrayani 등이 주요 우파니샤드입니다. 우파니샤드는 산문과 운문으로 되어 있으며, Prasana, Mandukya, Ken, Taittiriya, Aitareya, Chandogya, Brihadaranyaka 및 Kaushitaki 우파니샤드는 산문으로, Isha, Katha, Ken 및 Shvetasvatara 우파니샤드는 운문으로 되어 있습니다. 우파니샤드의 가장 좋은 가르침은 삶의 목적이 인간의 영혼과 우주의 영혼의 만남이라는 것입니다. 이것을 Paravidya 또는 영성이라고 합니다. 인도의 유명한 모토 'Satyamev Jayate' Mundakopanishad 에서 검색함.

베당: 베다 시대 말기에 베다의 의미를 더 잘 이해하기 위해 6개의 베당가가 구성되었습니다. 베다의 여섯 부분은 교육, 칼파, 문법, 니룩타, 시, 점성술입니다. 교육학은 베다 모음의 정확한 발음을 위해 만들어졌습니다. 법률과 규칙이 제시된 경전을 칼파수트라(Kalpasutras)라고 합니다. 칼파수트라는 슈라우타수트라, 그리하수트라, 달마수트라, 슐바수트라의 네 부분으로 나누어진다. 희생의 규칙은 스라우츠트라(Sraututras)에 언급되어 있습니다. 그리하수트라에는 인간의 현세적이고 초월적인 의무에 대한 논의가 있습니다. 다르마수트라에는 종교적, 사회적, 정치적 의무가 언급되어 있습니다. Yagya, Havan-kund, 제단 등의 건설이 Shulvasutra에 언급되어 있습니다 이다. Panini의 Ashtadhyayi는 문법 텍스트에서 중요합니다. BC 서기 2세기에 Patanjali는 Ashtadhyayi에 Mahabhashya를 썼습니다. Yaska는 베다 단어의 어원을 논의하는 Nirukta(기원전 5세기)를 작곡했습니다. 베다에는 많은 구절이 사용되었습니다.

추억: 브라만 텍스트의 Smritis는 Sutra 문헌 이후에 구성되었습니다. 이러한 기억은 인간의 삶 전체와 관련된 금지 사항에 대한 정보를 제공합니다. 아마도 가장 오래된 것은 Manusmriti(BC 200년에서 AD 100년 사이)와 Yajnavalkya Smriti(AD 100년에서 AD 300년)일 것입니다. Medhatithi, Maruchi, Kulluk Bhatta, Govindraj 등과 같은 해설자들은 Manusmriti에 대한 논평을 썼고, Vishwaroop, Aparak, Vigyaneshwar 등은 Yajnavalkya Smriti에 대한 논평을 썼습니다. 나라다(서기 300~400년)와 파라샤라(서기 300~500년)에 대한 기억은 굽타족의 사회적, 종교적 삶을 조명합니다. 목성(서기 300~500년)과 카티아야나(서기 400~600년)의 기억도 굽타의 작품이다. 이 외에도 Gautam, Samvart, Harit, Angira 등은 다른 중요한 스므리티카르였으며, 그 시대는 아마도 서기 100년에서 서기 600년 사이였을 것입니다.

에픽: 두 개의 서사시인 라마야나(Ramayana)와 마하바라타(Mahabharata)는 베다 문헌에 대한 반응으로 탄생했습니다. 이용 가능한 증거에 따르면 이 서사시의 시기는 기원전 4세기에 작성되었습니다. 서기 4세기 중반부터 고려될 수 있다.

라마야나는 서기 1세기와 2세기에 마하리시 발미키(Maharishi Valmiki)가 산스크리트어로 작곡했습니다. 라마야나에는 원래 6,000개의 구절이 있었는데 나중에는 12,000개, 그 다음에는 24,000개가 되었습니다. Chaturvinshati Sahasri Samhita라고도 합니다. 라마야나에 묘사된 직업과 음식으로 볼 때, 이 텍스트는 두 가지 다른 문화 수준에서 살고 있는 두 가지 주요 인간 계층을 설명하는 것으로 보입니다. 라마야나에 기초한 텍스트는 인도 이외 지역의 중국에서 처음으로 번역되었습니다.

마하바라타는 서사시 라마야나보다 더 큽니다. Ved Vyasa는 원본 Mahabharata의 저자로 알려져 있습니다. 창조 시간은 BC입니다. 4세기부터 4세기까지의 것으로 추정된다. 마하바라타는 원래 8,800개의 구절로 이루어져 있으며 '자야삼히타'로 명명되었습니다. ' 였다. 나중에 구절 수가 24,000개로 늘어난 후 이 베다 자나 '바라트 '인도의 후손들의 이야기가 되는 것 ' 말했다. 나중에 굽타 시대에 구절의 수가 10만 개로 늘어났을 때 그것은 샤타사하스리 삼히타 또는 마하바라타라고 불렸습니다. 마하바라타에 대한 최초의 언급은 Ashvalyana Grihasutra에서 발견됩니다.

푸라나: 고대 전설이 담긴 문헌을 '푸라나'라고 한다. 그의 작품에 대한 크레딧은 'Soot' Lomaharshan입니다. 아니면 그의 아들 Ugrashravas 아니면 Ugrashrava에게 주어졌습니다. Puranas는 Markandeya, Brahmansha, Vayu, Vishnu, Bhagavata 및 Matsya가 아마도 고대 것으로 간주되는 18개의 것으로 알려져 있으며 나머지는 나중에 작동합니다. Brahmavaivarta Purana에는 Puranas의 다섯 가지 특성(Sarga, Pratisarga, Vansh, Manvantara 및 Vanamnucharit)이 설명되어 있습니다. 사르가(sarga)는 씨앗 또는 최초의 창조이고, 프라티사르가(pratisarga)는 대격변 이후의 재창조이며, 왕조는 신이나 현자의 가계도를 묘사하고, 만반타라(Manvantara)는 칼파의 위대한 시대를 묘사합니다. Vamnucharitas는 왕조의 표가 제공되고 정치적 상황, 이야기 및 사건에 대한 설명이 제공되는 Puranas의 일부입니다. 그러나 상속은 Bhavishya, Matsya, Vayu, Vishnu, Universe 및 Bhagavata Puranas에서만 발견됩니다. 파우라바(Paurava), 익쉬바쿠(Ikshvaku) 및 바르하드라타(Barhadratha) 왕조의 표는 가루다 푸라나(Garuda Purana)에서 발견되지만 그 날짜는 불확실합니다.

푸라나의 예언적 스타일에는 Kaliyuga의 Nripatis 테이블과 함께 Shishunaga, Nanda, Maurya, Shunga, Kanva, Andhra 및 Gupta 왕조의 족보가 포함되어 있습니다. Maurya 왕조와 관련하여 Vishnu Purana에는 더 많은 언급이 있으며 마찬가지로 Matsya Purana에는 Andhra 왕조에 대한 언급이 있습니다. 바유 푸라나는 굽타 황제의 통치 체제를 조명합니다. Shudras와 Mlechchas의 족보는 Puranas에도 나와 있습니다. 현재 형태의 푸라나는 아마도 서기 3세기와 4세기에 기록되었을 것입니다.

따라서 브라만 문학은 고대 인도의 사회 및 문화사에 대해 충분한 조명을 제공하지만 정치사에 대해 기대되는 정보는 제공되지 않습니다.

불교 문학

불교 문학은 인도 역사의 도구로서 특별한 의미를 갖습니다. 가장 오래된 불교 문헌은 대장경이다. '피탁 ' 문자 그대로 '바구니'를 의미합니다. 이다. 삼장경은 숫타삐따까(Sutta Pitaka), 율장장(Vinayapitaka), 아비담마삐따카(Abhidhammapitaka)입니다. , 이 세 개의 장은 마하트마 붓다의 대반열반 이후에 조직된 다양한 불교 연주회에서 편찬되었습니다. 경전(Sutta Pitaka)에는 부처님의 종교적 사상과 말씀이 담겨 있습니다. 율장(Vinaya Pitaka)은 승가(Buddha Sangha), 비구와 비구니의 행동 규칙을 언급하고, 아비담마피타카(Abhidhammapitaka)는 불교의 철학적 원리를 담고 있습니다. 대장경은 기원전 몇 세기 동안 인도의 사회적, 종교적 생활을 조명합니다. 두르기 니카야(Durghi Nikaya)에는 붓다의 생애와 관련된 사람들과 그분과 접촉한 사람들의 세부 사항이 포함되어 있습니다. 연합체 기원전 6세기의 정치, 사회, 경제 생활에 대한 정보를 제공합니다. 16명의 마하파다 목록은 앙구타르니카야(Angutarnikaya)에서 발견됩니다. 쿠다카니카야(Khuddakanikaya)는 기원전 6세기까지 거슬러 올라가는 미니어처 모음입니다. 마우리아 시대까지의 역사를 소개합니다.

자타카 이야기: 자타카 이야기는 불교 경전에서도 중요한 위치를 차지하고 있으며 그 수는 549개입니다. 자타카에는 부처님 탄생 이전의 허구적인 이야기가 있습니다. 문제와 현재의 상황은 다음과 같습니다. . 정말 좋은 소식입니다. 하지만 자작의 문제는 이실리 자신의 성격이 아니며, 더 나아가 세리 샤타브디도 마찬가지입니다. 네. 이티하스의 두 번째 사람은 안녕하십니까?

다른 내용: Lank의 권리는 Mahavens와 Dapvances가 이미 알고 있는 것과 같습니다. 마하완스, 디앱스, 마하보시븐스 그리고 마하우스투 박물관의 이티하스가 1월에 예정되어 있습니다. 디앱스의 차치와 마하반스의 파치비 샤타브디 I. 응. 밀린더펀호 유나니 샤삭 채굴자 및 Micchu Nagasen의 부하가 있습니다. 여기에는 하위 지역의 두 가지 하위 항목이 포함되어 있습니다. 아네크 왕의 신학에서는 진케 아네크 안샤 차슈티 샤타브디 I가 있습니다. 정말 그렇습니다. 아람수스림칼프 남부에서는 정부의 경고가 있습니다. 마하얀은 종교 지도자들과의 대화에서 큰 소리로 말했습니다. 팔리의 '니단 카타'는 보티즘의 경고입니다. 'Winny'는 Patimoch, Mahawag, Chuglvugg, 그리고 다른 한편으로는 다음과 같이 설명됩니다. 그렇죠. 테리가타주와 사마지크 및 샌프란시스코 자이언의 평화로운 관계는 다음과 같습니다. 에, 그리고 당신은 .pू. 그의 국가주의는 정말 대단합니다.

이것은 티바티 이티하스카 라마 타라나트가 말한 그란투스-콩쿠르와 탱거의 이야기입니다. 그리고 그것은 정치적인 문제입니다.

잔 샤히트

Jan이 자신의 문제에 대해 너무 잘 알고 있습니다. Jan Sahit가 에반스에게 연락했다는 소식이 전해졌습니다. Jan Amon은 이 사실을 알고 있습니다. Jan Granth는 Jan의 이야기에 대해 잘 알고 있습니다. 귀하의 삶에 대한 보증은 일부 가격에 포함됩니다. 나이무카 Mahavier의 노래에는 다음이 있습니다. Opasco의 수명이 다했다는 소식이 전해졌습니다. 정보통신 그리고 수투로바디 여기에는 삶의 변화가 있습니다. 비아구수암은 캄팔의 와이첸에 속합니다. 지금은 정말 그렇습니다. 지금은 조 니류티, 차르시와 티카가 있습니다.

Jan Agam Gronthon은 526 ई에 대해 설명했습니다. 세계에서 예를 들어. 이 문제는 해결될 것입니다. 자나차르와 함께 모리 대통령과 함께하는 인사 그렇지. 과학계의 과학, 종합, 과학, 바수데브 힌디, 생물학 나, 대학, 칼리카 푸라시, 쿠코슈 그리고 잰 그랜트가 그렇군요, 킨투 헤헴더는 그렇지 않습니다. 더 많은 정보가 있습니다.

파워미터(LG 600 에서 1200 으로.)에서 아네크 잰 코쇼나에 대해 알아보겠습니다. 해리 포터 수리 (705 에. 에서 775 에.) 네이 서머디티 카타, 카르타얀과 코타코시, 오탄 수리(778 Ⅰ.), 쿠발레말라, 시추르 수리(605 Ⅰ.) 없음 더 나아가, 지네샤워 수리는 더 이상 쿠코시를 선택하지 않고, 새로운 것은 I. Jinsen에서는 Adi가 확인하고 나머지는 더 이상 확인하지 않습니다. 인 제인 그랜튼(In Jan Granth)은 타칼린의 사마지크(Samajic)와 카미크(Armick)에 대해 다음과 같이 말했습니다.

(ख) 문자(Luke) 형식

군사령관의 명령에 따라 이슬리가 이에 대해 경고할 것입니다. 그의 정치적 견해는 다음과 같습니다. 라자나틱 이티하스 장군은 잔카리의 두 번째 군사력을 갖추고 있습니다. 파시니의 '아티스트에 대한 정보가 있습니다. ’ 야피피는 위크 그란츠이며, 그 중 하나는 무어르프와 모리칼린 민족주의, Samajic V 군대입니다. 여기에서 몇 가지 정보를 얻을 수 있습니다. 국가의 'Mudrarachus', Somdev의 'Katheritsager' 및 국가의 '부탄저리'에서 머레이칼린 쿠 에타나온은 밀티가 있습니다. 코틸리의 '아르샤스'는 모리셔슨의 집, 샤슨-뷰스타, 뉴에이 아네와 함께 이 회사는 현재 잘 지내고 있습니다. '경찰서 ' (Leg 400 I. 에서 600 I.) 는 정부의 주요 정책에 대해 설명합니다. Somedayv 수리의 '정책 ' (David Shatabdy I.) 아샤스터는 코티의 그루트입니다.

'무엇보다도 ' 및 칼리다스'악성 언어 ' 셩칼린 이티하스가 말했다. Malvicatim은 Kalidas에서 Chang의 승인과 Visamer Malvica 총리의 승인을 받았습니다. 정말 그렇습니다. 쥬티 그란츠 '가기 양반 ' 에서 Yawnon의 크럼프는 다음과 같습니다. 칼리다스의 '혁명'은 비제이-아이티안의 명령에 따라 결정됩니다. 썸데브의 '커서리츠거' 및 커맨더의 '보트쿠탐저리 ’ 라자 비크라마디의 말에 따르면. 뉴스의 '교통 정책 ’ Natk와 Dandy의 'Dashumar Charited'는 Tatcaline 뉴스의 주요 내용입니다.

정부는 이티하스 자나네의 총리와 함께 라자크비온에 대해 설명했습니다. 그리고 Stanny는 이에 대해 이야기합니다. 내 정보에 따르면 '자세히 설명 '라고 말하면서 그의 의견이 있습니다. '신의 축복 ’에서 Connuge Neresh Yashoverma의 빌허스는 'Vikrmankdevicherit를 인용했습니다. ’에서 완전 성찬식 국가의 성범죄자 및 상원의원 수녀원의 '람차트 ' 방갈 샤스크 램팔의 의견은 다음과 같습니다. 이것이 바로 '쿠마팔입니다. '에 대한 설명' 및 Hemchandr의 '2차 영역 ’에서 Gujurat의 Shasak Kumarpal ka, primal Guupt (Padmguput)는 'Newsahahsank Charitt'입니다. 여기에서 Permar Wansh의 및 Janank는 'Phuthveiraz Visa를 사용합니다. '라고 말하면서 Chachohan의 회사에 대한 설명이 있습니다. 중국의 '파트베라즈 라소' Chahaman Shask의 소식은 다음과 같습니다. 인 버진리턴은 타칼린 민족학에 대해 잘 알고 있으며, 킨투 인 그랜슨은 아티쇼크티에서 나는 더 이상 폭력적인 그랜트에 대해 생각하지 않습니다.

Prachin भارتييا احتي ماين انات تابرات 'اجاترنيا ’ 우리는 다툼의 여지가 있습니다. 현재는 PRCHINE ANTIHASIC GRANTHN에 있는 Kavahic Rup이 아닙니다. 코미어의 건강 상태에 대한 평가는 다음과 같습니다. 이 그랜트의 왕 1148-50 I. 마나가 너무 많아요. 이 약속은 사미르의 이야기와 함께 최종적으로 발표될 내용에 관한 것입니다. 나는 그렇습니다. 이 때 크럼바디는 곧 열리게 되었고, 곧 토요일에 I. 이전에는 대학에 대한 정보가 없습니다.

남부 지역의 jan-jevan이 이 지역에 대해 두 가지 이야기를 나눴습니다. 그게 다야. 남부 지역에서는 정부의 명령에 따라 생활이 중단될 수 있습니다. ㅋㅋㅋ 이 글에서는 '논디브캠페인 ', Ottactan Co'Kulottungs-Pillalatt Mil', Jy Gondar의 'Kingttunchari', 'Raj-Raj-Shouln-Wola' 및 'Chollvants 교회'는 그렇습니다.

गुज 곰 त में भी भी अनेक इतिवृत इतिवृत 효치 लिखे गये जिनमें‘ 어떻게 ‘, सोमेश십시오 सोमेश‘की십시오 कौमुदी कौमुदी’, अ십시오 को को को को को संकी  ■세요’, मे ■ क क 아름다운‘प ्슴 बंध चिंत 아름다운

는지‘>는지’प प बंधकोश के के के के के के‘हमी हमी हमी मद मद मद म십시오. इसी क क क효 관련 सिंधु में भी भी इतिवृत इतिवृत मिलते मिलते हैं हैं हैं हैं हैं जिनके आध आध आध र प십시오 ते십시오 शत शत ब십시오 के के आ십시오. `` ‘है।십시오

(ग) विदेशी य य य효야 त के치치;;

는지> भ भ भ प प प효야 इन इन इन는지 आक विदेशी विदेशी के के क क ण ण भ치 염 त की र र र औ औ 약물 में में में समय प प प효장 महत십시오. " इनमें इनमें कुछ कुछ कुछ य 효치 사음 आक आक 효치 मणक सेन 효치 용고 के 용추 थ 용추 용어 इन इन य 는지 विदेशी십시오 के के विव ■ विव से से भ भ십시오 इतिह इतिह इतिह की की अमूल 효어 액치염 용고 कई कई य 는지 विदेशी십시오 एवं लेखकों ने ने ने स십시오 स 효치 भ 용추 की की 용고 त효 증가용 용고 य लोगों से से 용고 सुनक सुनक십시오. यद ग ये ये ये ग ग ग ंथ ■ 약정 णतय णतय प म म नहीं नहीं हैं치 용어 용액용 액어치 용액 용액 용액 용액 용액 용액 용액 용액 용액 용용용 액금용 액용염 용용용 증가용 증가용 용용용 용용용 증가용 용용용 용용용용 증가용 용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용용용용용 용용용용용용용용용 용액 용용용용용용 용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용권 임서들으로 격임한다들은 विदेशी त त य효야 य एवं लेखकों के के विव विव 용고 से से से भ 효치 तीय इतिह 용추 की치용 액어치 용액 용액 용액 용액 용액 용액 용액 용용용 용용용 용용용 액용용용용용용용용용 용용용용용용용용용 용사용 용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용류 적 R수으로

यून 접한> ोमन ोमन लेखक

यून 접한; "> यून 접한 ोमन- ोमन लेखकों के विव विव ■ सिकंद सिकंद 약한 के पू십시오. इसलिए इसलिए तीन तीन इनको व व 식사 में में ब ब 식사 ज ज ज 식사 है सकत है- सिकंद सिकंद सिकंद के के पू पू 약정 व के यून लेखक लेखक लेखक, सिकंद सिकंद के के  समक समक यून 효치어 लेखक लेखक लेखक ब के치치 용고;

स स효er> पहल नी यून 효치 सैनिक 용고 जिसने सिंधु नदी नदी क क 효치 लग사 증가용 액어치 용액 액용기 용액 액용기 용용용 용용용 용액 용용 하여용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용용 용용용용 용용 용용용용 용용용용 용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용 용사 용 용 용 화 분석한다하다하다 इसके इसके ण ण 약화 " ई सम십시오 नी नी र र र ट जे효사 염 के वैद 효치 टेसियस टेसियस ने सिकंद सिकंद सिकंद 염 के पू  ■ ■ के भ सम सम सम के के संगठन치 용액용 액어치 용액 용액 용액 용액 용액 용액 용액 용액 용액 용용용 용용용 용용용 용용용 액금용 용용용 액용 증가용하여 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용용용 증가용 용용용 증가용용용용용용용용 용용용 용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용 용사 하다기 증 총용치 하여치 D두두 D D D D D D D D D D D D D D D 예 예 (데 예 예 예 예 예 예 예과 예 데 데으로 데 데 예 D D D이다 Dets " हे ■‘ इतिह इतिह 아름다운 क क ‘त 접한 ज 접한 일 त है है, ने प प प शत 효치 용동 में‘ <हिस효er ‘पुस 접한 मक न न की चन चन는지 चन चन की थी थी थी, जिसमें भ भ भ त त औ 약물 फ फ फ स के संबंधों क क व है। है।치;

भ  भ 는지 आक भ आक효야 के समय समय सिकंद के के 효치어 용고 लेखकों लेखकों ने 용고 इनमें कस कस र효 관련 निय, आनेसिक십시오 िटस, अ십시오. अ십시오. इन इन ने ने तत तत 효치 क치 용고

सिकंदर के बाद के यात्रियों और लेखकों में मेगस्थनीज, प्लिनी, टाल्मी, डायमेकस, डायोडोरस, प्लूटार्क, एरियन, कर्टियस, जस्टिन, स्ट्रैबो आदि उल्लेखनीय हैं। मेगस नी मेगस थनीज 효치 श 효치어 액치치 용어 용어 용어 용용 하여용 하여용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용하여 용용용 용용 용용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용용용용용용용용용용용용용용용용용 인 यद십시오 इसकी यपि는지‘ Δ ‘मूल मूल मूल मूल प प효야 प र उद नहीं독독 용어위 용어; 용어 भी 염 भी इसके उद उद उद उद उद जिनसे जिनसे जिनसे जिनसे भ भ भ भ ■ 는지사리, प है। प होती त सी ■ 는지 ेश अन 효치 तियोकस र 효치 용물사위; 용어; 용어 용용하여 용용하여 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용용 용용용 용용용 용용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용 용용용용용용용용용용용용용용용 용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용위사치위치 박치용치치치치치치 D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D표 D 협 벽 E, B E) LAST E, LAST LAST EALS इस इस इस की लेखक मूल मूल पुस 효치 तक अनुपलब사용 액용기 용액 डायोनिसियस मिस्र नरेश टाल्मी फिलाडेल्फस के राजदूत के रूप में काफी दिनों तक सम्राट अशोक के राजदरबार में रहा था। अन तकों तकों पुस 효어 में में 효어 액용치 용어 용용 액용어 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용액 용액 용용용 용액 용용하여 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용 하기서 용용용 용용용용 용용용용 용용용용용용 용용용용 용용할할 으로위 용용 하여용 용용용용용용용용용용용용용용용용용액용 증가용용용용용용용용용용용용용용용용치용 용사 용용용 용사 용용 용 박 용할 으로위 하여치 하여치 하여치치치치 D 검 으로용하여 하여치 하여치 하여치 하여치 하여치위치 D 기하여 D D 검으로;용용용용용용용용용위위위위위위위위위위위위위 D D D D D D D D D D D D D두두 식사 식사 먹으로) ‘, लगभग 150 लगभग. के के स स आसप 효치 용고 ट ट 효치 को को‘ ‘(는지 님 ज प ज हिस की की की की효사 용액’ प십시오 की‘ नेचु ■는지 strong> नेचु हिस십시오.‘भ भ भ तीय 염 पशु, पेड़-पौधों एवं खनिज खनिज पद पद पद 염 ज 접한 इसी प्रकार एरेलियन के लेख तथा कर्टियस, जस्टिन और स्ट्रैबो के विवरण भी प्राचीन भारत इतिहास के अध्ययन की सामग्रियाँ प्रदान करते हैं। ‘는지 पे पे पे ीप आफ आफ द ए 는지 약하십시오 सी सी सी’ग ग십시오 में में भ भ भ तीय 염 ग ग एवं व व व십시오 없습니다 प िक वस 효치 तुओं 효치 입니다.

चीनी

चीनी लेखकों के के के विव는지 से से भी भी भ भ भ  इतिह इतिह इतिह प प효장 염는지 प चु십시오. चीन चीन चीन के के효야 इतिह 류 용추 र치 용고 ने लगभग लगभग प प थम थम शत शत효치 염 ई. में में  इतिह एक एक पुस पुस लिखी लिखी लिखी, जिससे प는지 जिससे प र र 약정 भ प प प प कुछ कुछ प प क 식사 इसके द द द भ 류 त आनेव 효치 용고 प 효치 용고 सभी치용 액용염용 액용염 용용용 용용용 액용 용사용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용 용용용용 용용 용용용 용용용용 용용 용용 용용용 용용용용용용용용 용사 용사 용사 용사 용사 용 전용할설용 용용용용용 액용용위위위위위위용치치치치치치 D D D D D D D D D D여인 चीनी ध 효치 बौद बौद사용 용한 में में फ फ 효치 य치 (399 से 413 ई.), शुंगयुन (518 ई.), ह십시오 वेनस (629 से 645 ई.), इत십시오 " " फ न 효치 ह치 बौद사용 액용치 용어 용어 용용 하여용 하여용용 용용용 용액 용용하여 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용하여 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용 으로어 용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용장인용용용용거거 하지할할할 으로료 없 으로송으로 उसने व 는지 गंग गंग गंग효야 चीनी चीनी  य십시오 य में में स십시오는지 님 ह ह효격 ह십시오 ह को‘प 익들 आफ आफ पिलग पिलग효야 स आफ पिलग효사 효어; य 경우 य 경우 क र효 증가용; 액치;; कह त त 효치 यह नौज 효치 नौज कन न न 염 ह 약 약물 ई ई (606-47 ई.) के श श 아름다운 류 में में भ 류 त थ 효치 थ 용추 इसने इसने दस दस व व व ■ 약화 इसकी इसकी  त य य칼 휴 के के वृत वृत <‘सी-यू-की’ के के म म न न ज 효치 용추 ज 용추 त है치용; उसके ह ह ह효사 मित 효치 ने치;‘ ह거나> ‘ग 접한 मक न효야 लिख लिख है जिससे 용고 स ब स शत 효치 ब के치용 액용기 용액 용액 용용용 용액 용용 하여용 하여용하여 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용하여 용용용 용용하여 용용하여 용용 용용 용용용 용용하여 용용용 용용용 용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용 시간 비있는 임으로 2다으로 वह वह वह समय बहुत बहुत न 아름다운 एवं एवं विक विक효야 उसने ध 효치 बौद बौद사용 용한 संस संस 효치 ओं 용고 इनके व व 식사 अल  त십시오 व लिन लिन व चμ-जू जू कुआ की की चन चन चन चन  भी भी भ भ भ के के 용추 में 용추 में 용고 용어 액용치 용액 용액 용액 용액 용용용 액금용염 용용용 증가용염 용용용; 용용용 액용치 용용용 증가용용용용용용용 용용 용용용 용용용용용 용용용용 용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용액 ?독 용액 용 접절 으로용 용용용용 용용용용용용용 액용용위위용용용용용용용위위치용사용사위위 하여사사치사위 박도위위위위위 박 D D D D D D D D DI D D D D D D D D 데 데 데 데 데 박하맥 데 데 데 데 D D D D D D D D D D D D 지방 데 데 데 데 데 데 데 데 데 ((((예대 기이다 데 것이다 박하이다 (이다이다 (E)이다 않다 ' "

अ ■ 실제로

는지> पू 익 यक मध 효치 यक 효치 용추 लीन भ 류 तीय सम सम 효치 संस사용 액용치 용액용 액용염용 액용치 용용용용;용;용;용;용;용;용;용;용;용;용;용;용용;용;용용;용;용용;용용;용용;용용;용용용;용용용용용;용용용용용용용용;용용용용용용용용용용용치용치용치용치치용치치치치치치치치치치치치치치치치치 D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D 하지할 D D D D D D향 위치 위치. 때문에하으로 इन य य 효치 प치 ियों औ 용고 में में अल बिल बिल बिल 식사, फ फ फ십시오 त, अल십시오 त त त त ब ब 효치 ब 용추 फ एक십시오 त त एक एक प प효야 ध इतिह사용 용동 उसे बीजापुर के सुल्तान इब्राहीम आदिलशाह द्वितीय का संरक्षण प्राप्त था। महमूद महमूद के स स स 류 थ भ 효치 त 용추 용 ले अल효사 염 ब십시오 (अबू십시오 ब ब ने संस 효치 कृत 용추 용고 용고 सीखक सीखक십시오 सीखक들은 भ  सभ는지 सभ औ औ 효치 को को 염 ण 염 से से ज क 효치 प 효치 용고 प प효야 उसने उसने उसने अपनी 효치‘ तहकीक तहकीक ए-हिंद ‘त  अ अ कित त में में में भ भौतिकी गणित गणित भौतिकी भौतिकी, स स 효치 स त त त효 증가용 용어;; /p>

नवीं शताब्दी में भारत आनेवाले अरबी यात्री सुलेमान ने प्रतिहार एवं पाल शासकों के समय की आर्थिक, राजनीतिक एवं सामाजिक दशा का वर्णन किया है। 915-16 6. में त त त त की की य  는지사로 क 는지 얘야 के के के य य 효치 त효율 " मह अ효er न न न इतिह효 사기 औ औ십시오 इस십시오 इस 효치 ध ध ध효치 염 जगत जगत 염 के प प प र सभी प효 증가용 액용치 용액 액용염 액어염용 액용염용 액용염용 액용염공 액어 증가용 증가용 증가용용용용용 증가용용용용용용용용용용용용용용용금사치치치 용용용용용용용치치치치 박할 D 기치치치치 D 거 D D D D D D D D D D D D D D D D D 기는 인 ध् 영향할할할할할할할할할할할할할할할할할할할할할할할할할할할할할원원원원원, 때문에 임보나나나로인 임임스나나나나나라

는지> अति अति अति अति अति अति अति 약물 कुछ फ फ फ सी सी लेखकों के विव 용추 इनमें इनमें십시오 (940-1020 ई.) की चन ■는지 श    ‘, δlogn < जमी जमी जमी अल-तव 접한> ‘, अली अहमद अली‘ चचन 접한 ‘(    उस सि सि십시오 सि की‘ तबक  ए न 접한  ‘, जिय 접한 जिय जिय ब ब ब ब की की‘त 접한 ीख- ए फि फि ■ फि ोजश अबुल फजल फजल की की‘अकब र페 म 아름다운 <आदि ऐतिह 는지 दृष दृष 효어 से महत거나

यूयू십시오들은 य त십시오 ियों में में ते ते ते शत 효치 ब효치 액어치 용액 용액용;용;용; 용어;용;용;용;용;용;용;용;용;용;용;용;용;용;용;용용;용;용;용;용;용용;용;용용;용;용용;용용;용용;용용용;용용용용용;용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용사용사수어용기치기사치치치치치치치 D D D D D D D D D D D D DO D D D D D D DITIFI द दक십시오  दक दक दक के के प 효치 용동사용 액용치 용용 증가용용;용 하여용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용용 용용용용용용용 용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용용 용용용용용용용용 용용 용용용용 용용용용 용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용권거대거.사자 왜.

पु पु십시오

प्राचीन भारत के अध्ययन के लिए पुरातात्त्विक सामग्री का विशेष महत्त्व है। पु त십시오 तμm त त효사 विक र효 증가용 용고 रस효율 यिक स효치염 की독독 अधिक अधिक효사 증가용 액용치 용액 액용염용 액용염용 액용염공위위 용용용 액용염용 액용염공위위 용용용 용용용; 용용용 증가용용용용용용 용용용 용용용용용용 용용용용용용 용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용 용사 용사 R 목 목 장 장 장 장 장인 한다서 पु त십시오 ∈ त십시오 विक त त효사 के के अंत효 증가용 액치치 용어 액용기 용용 액용용 용용용 용용용 용용하여 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용용용용 용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용 전..적려임수거거거거거겠습니까 부전,

पु पु십시오. "> पु पु십시오 त십시오 त십시오 स त효사 के के के 용동 " "

는지> भ भ भ तीय तीय अभिलेख 효치 तीय치;;; " प को십시오 िंसेप िंसेप पत पत 식사 कि कि अधिक अधिक अधिक अभिलेखों अभिलेखों 용동 ‘किसी 접한 मक मक र र는지 क 해 न न न न 용추 है। है। कुछ कुछ कुछ प अभिलेखों ■ Δ 약사 क क न 효치‘ ‘मिल  भी लिख मिल 식사 बौद ंथों ंथों ग ध효사 के के 용추 용어 " भारतीय और यूरोपीय विद्वानों ने उपमहाद्वीप पर शासन करनेवाले प्रमुख राजवंशों की वंशावलियों की पुनर्रचना के लिए विभिन्न भाषाओं में लिखे अभिलेखों और ग्रंथों का उपयोग किया। प व 새 मस십시오 व व बीसवीं सदी के के आ आ आ आ दशकों दशकों तक तक उपमह उपमह 효치 वीप के र 용액 용고 क 용추 एक 용고 स स स 식사 님 चित चित चित हो हो हो गय गय치

.

अभी तक तक तक विभिन विभिन विभिन विभिन 효치 क치 용추 लों औ औ효 증가용;용;용;용;용; 용어;용;용;용;용;용;용용;용;용;용용;용;용용;용용;용용;용용;용용;용용;용용;용용;용용용;용용용;용용용;용용용;용용용용용;;용용용용용용용용용용용용용용치;;용용용용용용용류용용치치치치치치치 D D D D D D D D D R D인 R D 벽하 그것은 임으로 से से प र효 관련 प효사 त मह사용 용동 अपने अपने थ र효 관련 यथ ूप ूप में अभिलेख अभिलेख स 는지 약물 थम वप अशोक के श श श 식사 के ही मिलते हैं। " म ज 아름다운 न 류 त है कि अशोक अशोक को अभिलेखों की की की प प효야

अशोक के के अभिलेखों को को तीन भ भ में में में 용추 जित 용추 용어 용액 용액 용액 용액 용액 용액 용용 액용독용;용;용;용;용;용;용;용;용;용;용용;용;용용;용용;용용;용용용용;용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용치 경우용용정용용치치치치치치용치치치용치치치용치치치치치위 D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D 다른 D리지하하하하하 으로리지으로 최진 한다퍼퍼퍼퍼퍼퍼퍼만만만만만만경 ( "이다. शिल स औ औ लेखों 염 स स लेखों को दो दो उपश उपश효야 " ये लेख लेख लेख शिल 효치 हब; म म치 नसेह치용; 용한 क क치, गि ■ Δ (सोप    औ सोप र जौगढ़ जौगढ़ जौगढ़ मिले मिले हैं। हैं। " श उन श इसीलिए यद 효치‘लघु शिल 접한’कह कह ज 효치 त독독 है। इस क क क효칼 के के शिल शिल शिल ूपन치 염 ूपन ूपन, स 접한   बै십시오. अभिलेख एक एक एक, जो हैद हैद हैद हैद효야세 इसके इसके는지 अति अति 효치 अति गुज효사 용한 प 효치 용고 (मध मध मध प 효치 사; , अभिलेखों십시오 य य में उसको देवत देवत देवत देवत 효치 용고‘ प는지 strong> ियद  마십시오. ‘는지 कह 접 अशोक अशोक के के के अभिलेख अभिलेख 효어 용고 ब ब जिससे독독 용어위 액어치 용어위 용액 용액 액치염 गुज जिससे जिससे치치 액어치 용어 용액 용어 액어치 용어위 용액 में जिससे जिससे 용고 भ 효치 용한 경우 हिंदी की ह ह में जिससे 용고 용고 भ की की की हिंदी हिंदी में हैं जिससे जिससे भ 효치 त की की치치 용어; प न प효치 사용 किस 용고 ‘ठी ख십시오 ोष लिपि लिपि’फ फ सी सी की भ 효치어 용고 액어치 용액 액치염 용용용 액용 용용용 하여용용용 액용용 용액 용액 용액 용독용치 용액 용액 용독용 용액 용독용 용 으로독하여 용용용 용용용 용액독 용액독 용액독 용액독 용액독 용액독 용액독 용액독 용액독 용하여 임하고워 지나워 임으로

र र र अभिलेख औ औ औ는지 निजी अभिलेख : अशोक अशोक अशोक के के अभिलेखों अभिलेखों को दो दो व व व 약화 गों में ब   सकत सकत 아름다운 है-는지 अभिलेख अभिलेख औ निजी अभिलेख। अभिलेख। अभिलेख। अभिलेख। र अभिलेख अभिलेख अभिलेख य य तो र र는지 र र द 효치 사; प तियों효사 शस 효치 प사용 용추 सिद उद 효치 용고 ह ह효사 용한 हह효 증가 용고 ह ह효사 द 염 사공 गुप गुप की की प प 효치 य य य -पप효 증가용염 अभिलेख है है जो अशोक अशोक अशोक स स 효치 तंभ प효치 염 उत उत효야. इस शस शस효야 में में समुद 효어 물사위 액어치 용어 용액용 액용기 용어 용어 용용 하여용 하여용하여 경우 용용용 용용하여 용용용 용용용 용용용 용용하여 용용용 용용용 용용용 용용하여 용용용 용용용 용용용 용용하여 용용용 용용 용용용 용용 용용용용 용용 용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용 용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용 가치 R R하다. " इसके व व 효치 कलिंग 효치위 용고 अभिलेख ह 효치 अभिलेख치; गढ़ गढ़ गढ़, लेख 접한 일입니다 नरेश पुलकेशिन् द्वितीय का ऐहोल अभिलेख (634 ई.), बंगाल के शासक विजयसेन का देवपाड़ा अभिलेख भी महत्त्वपूर्ण हैं जिनसे प्राचीन भारतीय इतिहास का ढाँचा खड़ा करने में विशेष सहायता मिलती है।

भूमि-अनुद 접한 र पत 이것은 अधिकत십시오 त अधिकत त त की की की 용동 इन न न न न पत 효치 ों में भूमिखंडों की की सीम सीम सीम के के효사 액어치 용액 액어염용 액용염 용용용 액용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용 용용용용용 용용용 용용용 용용용용 용용용용용 용용용용 용용용용용용용용용 용용 용용용용 용용 용용용용 용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용용액용 용하는용용용용용용위용위위용용위치치치치치치용용치치치치 D D D D DAYS함으로 इसमें शासकों की उपलब्धियों का भी वर्णन मिलता है। पूर्वमध्यकाल के भूमि-अनुदान-पत्र बड़ी संख्या में मिले हैं, जिससे लगता है कि इस काल (600-1200 ई.) में सामंती अर्थव्यवस्था विद्यमान थी।

निजी अभिलेख प्रायः मंदिरों में या मूर्तियों पर उत्कीर्ण हैं। इन पर खुदी हुई तिथियों से मंदिर-निर्माण या मूर्ति-प्रतिष्ठापन के समय का ज्ञान होता है। इसके अलावा यवन राजदूत हेलियोडोरस का बेसनगर (विदिशा) से प्राप्त गरुड़ स्तंभ लेख, वाराह प्रतिमा पर एरण (मध्य प्रदेश) से प्राप्त हूण राजा तोरमाण के लेख जैसे अभिलेख भी इतिहास-निर्माण की दृष्टि से महत्त्वपूर्ण हैं। इन अभिलेखों से मूर्तिकला और वास्तुकला के विकास पर प्रकाश पड़ता है और तत्कालीन धार्मिक जीवन का ज्ञान होता है।

प्राचीन भारत पर प्रकाश डालनेवाले अभिलेख मुख्यतया पालि, प्राकृत और संस्कृत में मिलते हैं। गुप्तकाल के पहले के अधिकतर अभिलेख प्राकृत भाषा में हैं और उनमें ब्राह्मणेतर धार्मिक-संप्रदायों- जैन और बौद्ध धर्म का उल्लेख है। गुप्त एवं गुप्तोत्तरकाल में अधिकतर अभिलेख संस्कृत भाषा में हैं और उनमें विशेष रूप से ब्राह्मण धर्म का वर्णन है। प्राचीन भारतीय इतिहास, भूगोल आदि की प्रमाणिक जानकारी के लिए अभिलेख अमूल्य निधि हैं।

इन अभिलेखों के द्वारा तत्त्कालीन राजाओं की वंशावलियों और विजयों का ज्ञान होता है। रुद्रदामन् के गिरनार-अभिलेख में उसके साथ उसके दादा चष्टन् तथा पिता जयदामन् के नामों की भी जानकारी मिलती है। समुद्रगुप्त की प्रयाग-प्रशस्ति में उसके विजय-अभियान का वर्णन है। यौधेय, कुणिंद, आर्जुनायन तथा मालव संघ के शासकों के सिक्कों पर ‘गण’ या ‘संघ’ शब्द स्पष्ट रूप से खुदा है, जिससे स्पष्ट है कि उस समय गणराज्यों का अस्तित्व बना हुआ था। मौर्य तथा गुप्त-सम्राटों के अभिलेखों से राजतंत्रा प्रणाली की शासन पद्धति के संबंध में ज्ञात होता है और पता चलता है कि साम्राज्य कई प्रांतों में बँटा होता था, जिसको ‘भुक्ति’ कहते थे।

अभिलेखों में प्रसंगतः सामाजिक तथा आर्थिक व्यवस्था का भी उल्लेख मिलता है। अशोक के अभिलेखों में शूद्र के प्रति उचित व्यवहार का निर्देश दिया गया है। गुप्तकालीन अभिलेखों में कायस्थ, चांडाल आदि जातियों का उल्लेख मिलता है। मनोरंजन के साधनों में मृगया, संगीत, द्यूतक्रीड़ा का उल्लेख है, कृषि, पशुपालन, व्यापार आदि का भी प्रसंग है। कुषाण तथा शक शासकों के अभिलेखों से ज्ञात होता है कि उन्होंने हिंदू धर्म, संस्कृति और भाषा से प्रभावित होकर हिंदू नामों और रीति-रिवाजों को स्वीकार कर लिया था।

दानपत्रों के विवरणों से राज्य की सुदृढ़ आर्थिक स्थिति का ज्ञान होता है। नालंदा-ताम्रपत्र के ‘सम्यग् बहुधृत बहुदधिभिर्व्यन्जनैर्युक्तमन्नम्’ से भोजन के उच्चस्तर का पता चलता है। व्यापार क्षेत्र में निगमों तथा श्रेणियों का उल्लेख अभिलेखों में मिलता है। कुमारगुप्त के मंदसोर अभिलेख में पट्टवाय श्रेणी द्वारा सूर्यमंदिर के निर्माण तथा पुनरुद्धार का वर्णन है। उनके द्वारा बुने रेशम विश्वविख्यात थे। निगमों द्वारा बैंक का कार्य करने का भी उल्लेख मिलता है।

अभिलेखों से विभिन्न कालों की धार्मिक स्थिति का विवरण भी मिलता है। अशोक के अभिलेखों से पता चलता है कि उसके काल में बौद्ध धर्म का विशेष प्रचार था तथा वह स्वयं इसके सिद्धांतों से प्रभावित था। उदयगिरि के गुहालेखों में उड़ीसा में जैनमत के प्रचार का ज्ञान होता है। गुप्तकालीन अभिलेखों से पता चलता है कि गुप्त सम्राट वैष्णव धर्म के अनुयायी थे तथा उस काल में भागवत धर्म की प्रधानता थी। यह भी पता चलता है कि विभिन्न स्थानों पर सूर्य, शिव, शक्ति, गणेश आदि की पूजा होती थी। अभिलेखों के अध्ययन से धार्मिक सहिष्णुता और सांप्रदायिक सद्भाव का भी परिचय मिलता है। अशोक ने अपने बारहवें शिलालेख में आदेश दिया है कि सब मनुष्य एक दूसरे के धर्म को सुनें और सेवन करें। कभी-कभी अभिलेखों में व्यापारिक विज्ञापन भी मिलता है। मालवा के अभिलेख में वहाँ के तंतुवायों (जुलाहों) के कपड़ों का विज्ञापन इस प्रकार दिया हुआ है-

‘तारुण्य और सौंदर्य से युक्त, सुवर्णहार, ताँबूल, पुष्प आदि से सुशोभित स्त्री तब तक अपने प्रियतम् से मिलने नहीं जाती, जब तक कि वह दशपुर के बने पट्टमय (रेशम) वस्त्रों के जोड़े को नहीं धारण करती। इस प्रकार स्पर्श करने में कोमल, विभिन्न रंगों से चित्रित, नयनाभिराम रेशमी वस्त्रों से संपूर्ण पृथ्वीतल अलंकृत है।’

अभिलेखों का विशेष साहित्यिक महत्त्व भी है। इनसे संस्कृत और प्राकृत भाषाओं की गद्य, पद्य आदि काव्य-विधाओं के विकास पर प्रकाश पड़ता है। रुद्रदामन् का गिरनार अभिलेख (150 ई.) संस्कृत गद्य के अत्युत्तम उदाहरणों में से एक है। इसमें अलंकार, रीति आदि गद्य के सभी सौंदर्य-विधायक गुणों का वर्णन है। समुद्रगुप्त की हरिषेण विरचित प्रयाग-प्रशस्ति गद्य-पद्य मिश्रित चंपू काव्य शैली का एक अनुपम उदाहरण है। मंदसौर का पट्टवाय श्रेणी-अभिलेख, यशोधर्मनकालीन कूपशिलालेख, पुलकेशिन द्वितीय कोऐहोल शिलाभिलेख आदि अनेक अभिलेख पद्य-काव्य के उत्तम उदाहरण हैं। इन अभिलेखों से हरिषेण, वत्सभट्टि, रविकीर्ति आदि ऐसे अनेक कवियों का नाम प्रकाश में आया जिनका नाम संस्कृत साहित्य में अन्यत्र उपलब्ध नहीं है। चहमानवंशीय विग्रहराज के काल का सोमदेवरचित ‘ललितविग्रह’ और विग्रहराजकृत ‘हरकेलि ’ नाटक प्रस्तरशिला पर अंकित नाट्य-साहित्य के सुंदर उदाहरण हैं।

विदेशों से प्राप्त कुछ अभिलेखों से भी भारतीय इतिहास पर प्रकाश पड़ता है। मध्य एशिया के बोगजकोई नामक स्थान से करीब ई.पू. 1400 का एक संधिपत्र पाया गया है जिसमें वैदिक देवताओं- इंद्र, मित्र, वरुण व नासत्य is mentioned. इससे लगता है कि वैदिक आर्यों के वंशज एशिया माइनर में भी रहते थे। इसी प्रकार मिस्र में तेलूअल-अमनों में मिट्टी की कुछ तख्तियाँ मिली हैं जिनमें बेबीलोनिया के कुछ ऐसे शासकों के नाम मिलते हैं जो ईरान और भारत के आर्य शासकों के नामों जैसे हैं। पर्सीपोलस और बेहिस्तून अभिलेखों से ज्ञात होता है कि दारा प्रथम ने सिंधु नदी की घाटी पर अधिकार कर लिया था। इसी अभिलेख में पहली बार ‘हिद ’ शब्द का उल्लेख मिलता है।

अभिलेखों से प्राप्त सूचनाओं की भी एक सीमा होती है। अक्षरों के नष्ट हो जाने या उनके हल्के हो जाने के कारण उन्हें पढ़ पाना मुश्किल होता है। इसके अलावा अभिलेखों के शब्दों के वास्तविक अर्थ का पूर्ण ज्ञान हो पाना सरल नहीं होता। भारतीय अभिलेखों का एक मुख्य दोष उनका अतिशयोक्तिपूर्ण वर्णन भी है। फिर भी, अभिलेखों में पाठ-भेद का सर्वथा अभाव है और प्रक्षेप की संभावना शून्य के बराबर होती है। वस्तुतः अभिलेखों ने इतिहास-लेखन को एक नया आयाम दिया है जिसके कारण प्राचीन भारत के इतिहास-निर्माण में इनका महत्त्वपूर्ण स्थान है।

मुद्राएँ

भारतीय इतिहास अध्ययन में मुद्राओं का महत्त्व कम नहीं है। भारत के प्राचीनतम् सिक्कों पर अनेक प्रकार के प्रतीक, जैसे- पर्वत, वृक्ष, पक्षी, मानव, पुष्प, ज्यामितीय आकृति आदि अंकित रहते थे। इन्हें ‘आहत मुद्रा’ (पंचमार्क क्वायंस) कहा जाता था। संभवतः इन सिक्कों को राजाओं के साथ व्यापारियों, धनपतियों और नागरिकों ने जारी किया था। सर्वाधिक आहत मुद्राएँ उत्तर मौर्यकाल में मिलती हैं जो प्रधानतः सीसे, पोटीन, ताँबें, काँसे, चाँदी और सोने की होती हैं। यूनानी शासकों की मुद्राओं पर लेख एवं तिथियाँ उत्कीर्ण मिलती हैं। शासकों की प्रतिमा और नाम के साथ सबसे पहले सिक्के हिंद-यूनानी शासकों ने जारी किये जो प्राचीन भारत का राजनीतिक इतिहास लिखने में विशेष उपयोगी सिद्ध हुए हैं। बाद में शकों, कुषाणों और भारतीय राजाओं ने भी यूनानियों के अनुरूप सिक्के चलाये।

सोने के सिक्के सबसे पहले प्रथम शताब्दी ई. में कुषाण राजाओं ने जारी किये थे। इनके आकार और वजन तत्कालीन रोमन सम्राटों तथा ईरान के पार्थियन शासकों द्वारा जारी सिक्कों के समान थे। उत्तर और मध्य भारत के कई पुरास्थलों से ऐसे सिक्के मिले हैं। सोने के सिक्कों के व्यापक प्रयोग से संकेत मिलता है कि बहुमूल्य वस्तुओं और भारी मात्रा में वस्तुओं का विनिमय किया जाता था। कुषाणों के समय में सर्वाधिक शुद्ध सुवर्ण मुद्राएँ प्रचलन में थीं, पर सर्वाधिक सुवर्ण मुद्राएँ गुप्तकाल में जारी की गईं। कनिष्क की मुद्राओं से यह पता चलता है कि वह बौद्ध धर्म का अनुयायी था। सातवाहन नरेश सातकर्णि की एक मुद्रा पर जलपोत का चित्र उत्कीर्ण है, जिससे अनुमान किया जाता है कि उसने समुद्र क्षेत्र की विजय की थी। समुद्रगुप्त की कुछ मुद्राओं पर वीणा बजाते हुए दिखाया गया है। चंद्रगुप्त द्वितीय की व्याघ्रशैली की मुद्राएँ पश्चिमी भारत उसके शक-विजय का सूचक हैं। प्राचीन भारत में निगमों और श्रेणियों की मुद्राएँ भी अभिलेखांकित होती थीं, जिनसे उनके क्रिया-कलापों पर प्रकाश पड़ता है। इसके अलावा, दक्षिण भारत के अनेक पुरास्थलों से बड़ी संख्या में रोमन सिक्के मिले हैं, जिनसे यह स्पष्ट है कि व्यापारिक-तंत्र राजनीतिक सीमाओं से बँधा नहीं था क्योंकि दक्षिण भारत रोमन साम्राज्य के अंतर्गत न होते हुए भी व्यापारिक दृष्टि से रोमन साम्राज्य से जुड़ा हुआ था। पंजाब और हरियाणा के क्षेत्रों में यौधेय (प्रथम शताब्दी ई.) जैसे गणराज्यों ने भी सिक्के जारी किये थे। यौधेय शासकों द्वारा जारी ताँबे के हजारों सिक्के मिले हैं, जिनसे यौधेयों की व्यापार में रुचि और सहभागिता परिलक्षित होती है।

छठी शताब्दी ई. से सोने के सिक्के मिलने कम हो गये। इस आधार पर कुछ इतिहासकारों का मानना है कि रोमन साम्राज्य के पतन के बाद दूरवर्ती व्यापार में गिरावट आई। इससे उन राज्यों, समुदायों और क्षेत्रों की संपन्नता पर प्रभाव पड़ा, जिन्हें इस दूरवर्ती व्यापार से लाभ मिलता था।

स्मारक एवं कलात्मक अवशेष

इतिहास-निर्माण में भारतीय स्थापत्यकारों, वास्तुकारों और चित्रकारों ने अपने हथियार, छेनी, कन्नी और तूलिका के द्वारा विशेष योगदान दिया है। इनके द्वारा निर्मित प्राचीन इमारतें, मंदिरों, मूर्तियों के अवशेषों से भारत की प्राचीन सामाजिक, आर्थिक एवं धार्मिक परिस्थितियों का ज्ञान होता है। खुदाई में मिले महत्त्वपूर्ण अवशेषों में हड़प्पा सभ्यता, पाटलिपुत्र की खुदाई में चंद्रगुप्त मौर्य के समय लकड़ी के बने राजप्रसाद के ध्वंसावशेष, कोशांबी की खुदाई से महाराज उदयन के राजप्रसाद एवं घोषिताराम बिहार के अवशेष, अतरंजीखेड़ा में खुदाई से लोहे के प्रयोग के साक्ष्य, पांडिचेरी के अरिकामेडु से खुदाई में प्राप्त रोमन मुद्राओं, बर्तनों आदि के अवशेषों से तत्कालीन इतिहास एवं संस्कृति की जानकारी मिलती है। मंदिर-निर्माण की प्रचलित शैलियों में ‘नागर शैली ’ उत्तर भारत में प्रचलित थी, जबकि ‘द्रविड़ शैली ’ दक्षिण भारत में प्रचलित थी। दक्षिणापथ में निर्मित वे मंदिर जिसमें नागर एवं द्रविड़ दोनों शैलियों का समावेश है, उसे ‘बेसर शैली ‘ कहा गया है।

इसके अलावा एशिया के दक्षिणी भाग में स्थित प्राचीन भारतीय उपनिवेशों से पाये गये स्मारकों से भी भारतीय सभ्यता और संस्कृति के संबंध में महत्त्वपूर्ण सूचनाएँ मिलती हैं। जावा का स्मारक बोरोबुदुर और कंबोडिया का अंकोरवाट मंदिर इस दृष्टि से पर्याप्त उपयोगी हैं। मलाया, बाली और बोर्नियो से मिलनेवाले कई छोटे स्तूप और स्मारक बृहत्तर भारत में भारतीय संस्कृति के प्रसार के सूचक हैं।

प्राचीन काल में मूर्तियों का निर्माण कुषाण काल से आरंभ होता है। कुषाणों, गुप्त शासकों एवं उत्तर गुप्तकाल में निर्मित मूर्तियों के विकास में जन-सामान्य की धार्मिक भावनाओं का विशेष योगदान रहा है। कुषाणकालीन मूर्तियों एवं गुप्तकालीन मूर्तियों में मूलभूत अंतर यह है कि जहाँ कुषाणकालीन मूर्तियों पर विदेशी प्रभाव स्पष्ट है, वहीं गुप्तकालीन मूर्तियाँ स्वाभाविकता से ओत-प्रोत हैं। भरहुत, बोधगया, साँची और अमरावती में मिली मूर्तियाँ जनसामान्य के जीवन की सजीव झाँकी प्रस्तुत करती हैं।

चित्रकला से भी प्राचीन भारत के जन-जीवन की जानकारी मिलती है। अजन्ता के चित्रों में मानवीय भावनाओं की सुंदर अभिव्यक्ति है। ‘माता और शिशु’ या ‘मरणशील राजकुमारी’ जैसे चित्रों से बौद्ध चित्रकला की कलात्मक पराकाष्ठा का प्रमाण मिलता है। एलोरा गुफाओं के चित्र एवं बाघ की गुफाएँ भी चित्रकला की दृष्टि से महत्त्वपूर्ण हैं।

उत्खनित सामग्री

बस्तियों के स्थलों के उत्खनन से जो अवशेष प्राप्त हुए हैं उनसे प्रागैतिहास और आद्य इतिहास की जानकारी प्राप्त होती है। आरंभिक मानव-जीवन के विकास के विविध पक्षों का ज्ञान उनकी बस्तियों से प्राप्त पत्थर और हड्डी के औजारों, मिट्टी के बर्तनों, मकानों के खंडहरों से होता है। सोहन घाटी (पाकिस्तान) में पुरापाषाण युग के मिले खुरदुरे पत्थरों के औजारों से अनुमान लगाया गया है कि भारत में आदिमानव ईसा से 4 लाख से 2 लाख वर्ष पूर्व रहता था। 10,000 से 6,000 वर्ष पूर्व के काल में मानव कृषि, पशुपालन और मिट्टी के बर्तन बनाना सीख गया था। कृषि-संबंधी प्रथम साक्ष्य साँभर (राजस्थान) से पौधा बोने का मिला है, जो ई.पू. 7000 का बताया जाता है। पुरातात्त्विक अवशेषों तथा उत्खनन में प्राप्त मृद्भांडों से संस्कृतियों के विकास-क्रम पर प्रकाश पड़ता है। अवशेषों में प्राप्त मुहरें भी प्राचीन भारत के इतिहास-लेखन में बहुत उपयोगी हैं। मोहनजोदड़ो से प्राप्त लगभग पाँच सौ मुहरों से तत्कालीन धार्मिक जीवन पर प्रकाश पड़ता है। आज पुरातत्त्ववेत्ता वैदिक साहित्य, महाभारत और रामायण में उल्लिखित स्थानों का उत्खनन कर तत्कालीन भौतिक संस्कृति का चित्र प्रस्तुत करने का प्रयास कर रहे हैं।

इस प्रकार एक कुशल इतिहासकार सम-सामयिक साहित्यिक और पुरातात्त्विक सामग्री का समन्वित उपयोग कर पूर्वाग्रह से मुक्त होकर अतीत का यथार्थ चित्र प्रस्तुत करने का प्रयास करता है।


  • [레이와] 새 시대의 원점 외 5인의 후보!
    [레이와] 새 시대의 원점 외 5인의 후보!

    레이와 ( 레이와 ) -. 현대적이고 패셔너블한 시대가 아닌가? 다들 평가가 높지 않나요? 물론, 헤이세이가 너무 좋다, 칙령이 차갑다고 말하기 어렵다는 등 비인기 의견도 있는 것 같습니다. 라라인은 외래어의 소리라 옛말에는 없었던 것 같습니다. 따라서 과거 시대에는 많이 사용되지 않았습니다. 모던한 느낌이 드는 이유가 바로 이것이겠죠? 어쨌든 새로운 일에는 시간이 걸리고 익숙해지는 데 시간이 걸립니다. 따라서 새로운 연호 레이와와 다른 5명의 후보의 의미와 유래를 알면 레이와의 훌륭함을

  • [마츠오 바쇼] 하이쿠 노인과 [핫토리 한조] 닌자는 동일인이었습니다! ??
    [마츠오 바쇼] 하이쿠 노인과 [핫토리 한조] 닌자는 동일인이었습니다! ??

    오쿠노 호소미치 마츠오 바쇼 로 유명함 ( 마츠오 바쇼 ) 그리고 일본이 자랑하는 닌자! 핫토리 한조 로 유명함 ( 핫토리 한조 ) 실제로 같은 사람인가요? 이론이 있습니다. 그렇다면 닌자가 하이쿠를 쓴다는 뜻인가요? 정말 신비로운 사진이네요... 그래서 이번에는 두 사람을 중심으로 간단하고 알기 쉽게 소개하겠습니다. 마츠오 바쇼, 이지 프로필 탄생과 죽음 1644-1694 (에도막부는 1603년에 개원되었습니다.) 이가 지방 ( 이가노쿠니 ) 출생

  • 이탈리아의 통일
    이탈리아의 통일

    이 기사에서는 이탈리아 통일에 대해 설명합니다. 르네상스 관련 질문과 답변 이탈리아 통일 질문. 19세기 전반에 이탈리아에는 몇 개의 왕국이 있었습니까? 대답 13 질문. 이탈리아 통일의 아버지는 누구라고 불리나요? 대답 조셉 마치니에게 질문. 마치니는 어디에서 태어났나요? 대답 제네바에서 질문. 이탈리아 통일에 가장 큰 장애물은 누구였나요? 대답 오스트리아 질문. 이탈리아 통일을 주도한 인물은 누구인가요? 대답 사르디니아 피에몬테 주 질문. 이탈리아 문제를 국제적인 문제로 만든 사람은 누구입니까

  • 영어와 마이소르
    영어와 마이소르

    이 기사에서는 힌디어 – 영어와 마이소르어로 된 인도 역사에 대해 설명하겠습니다. 여기에서는 영어와 마이소르에 관련된 몇 가지 질문에 답변해 드리겠습니다. 힌디어 인도 역사 – 15세기 및 16세기 종교 운동 영어와 마이소르 질문. 하이데르 알리는 언제 마이소르의 통치자가 되었나요? 대답 서기 1761년 질문. 하이더 알리는 언제 죽었나요? 대답 1782년 제2차 앵글로-마이소르 전쟁에서 질문. 하이더 알리의 후계자는 누구였나요? 대답 티푸 술탄 질문. 티푸는 누구를 자본으로 삼았나요? 대답 스리랑가파트나

세계사 © https://ko.historyback.com/